آیا شما از کابوس رنج می‌برید؟

یکی از مشکلات بدخوابی، کابوس میباشد که شامل رویای واضح و ناخوشایندی است که سبب اضطراب و ترس شدید و بیدار شدن ناگهانی می‌گردد. کابوس در دخترها بیشتر از پسرها دیده میشود و به طور کلی در کودکان و نوجوانان بیش از بالغین وجود دارد. پنجاه درصد بالغین به شکل گاهگاهی کابوس می‌بینند که در این موارد نیاز به درمان ندارد.

 

درطی کابوس‌ها، تلخ ترین تصاویر و عمیق ترین ترس‌های ما ظهور می‌کنند. گرچه کابوس می تواند در هرکسی و هر زمانی دیده شود، اما اغلب در زمانهایی که استرس ما زیاد باشد؛ یا خواب ناکافی داشته باشیم؛ در صورت مصرف برخی مواد یا برخی داروها  شایع تر است.

همچنین کابوس یکی از علائم اختلال استرس پس از سانحه محسوب میشود.

 

بیشتر مواقع  کابوس به سرعت از بین می‌رود و سبب بیدار شدن فرد می‌گردد؛ و شخص مجددا  میتواند به خواب رود. اما گاهی هم چنین اتفاقی نمی افتد و کابوس بیش از یک خواب شبانه بد، بر فرد تاثیر می گذارد. احساسات منفی که در طی کابوس تجربه میشود، ممکن است حتی در طی روز باقی بماند که همین مسئله میتواند سبب بروز اضطراب و غمگینی در فرد شود.

در مواردیکه کابوس تکراری و طولانی باشد، مطمئنا با بروز هیجانات منفی همراه خواهد بود و این موضوع باعث اختلال عملکرد شغلی و اجتماعی می گردد و به عنوان یکی از اختلالات خواب شناخته خواهد شد (nightmare disorder).

 

علائم اختلال کابوس:

(چه زمانی باید کابوس را یک اختلال به حساب آورد؟)

 

رخدادن مکرر رویاهای شدیدا ناراحت کننده و واضح؛ که به خوبی به یاد آورده می‌شود و محتوای آن تهدید حیات و امنیت و سلامت فیزیکی فرد است و در نیمه دوم اپیزود خواب روی میدهد.

فرد به محض بیدار شدن، به سرعت هوشیار و آگاه به زمان و مکان می‌گردد. (برخلاف اختلال وحشت خواب یا برخی انواع صرع؛ که فرد تا مدتی پس از بیدار شدن، هوشیار نیست)

اختلال در خواب سبب دیسترس واضح یا اختلال عملکرد شغلی اجتماعی یا اختلال در سایر حوزه های مهم شخصی میشود.

کابوس منحصرا در جریان یک اختلال روانپزشکی دیگر یا یک بیماری طبی عمومی رخ نداده باشد و همچنین ناشی از تاثیر مواد یا داروی خاصی نباشد.

در برخی بیماری‌ها مثل بیماری های قلبی، پارکینسون، سرطان‌ها، دردهای مزمن و همچنین در طی روند انجام دیالیز کابوس دیده میشود.

همچنین در موارد اتفاقات تروماتیک استرس زا، خواب نامنظم و یا ناکافی کابوس اتفاق می‌افتد.

 

اختلال کابوس غالبا سبب یک دیسترس واضح در طی روز می‌گردد. این مساله ممکن است  عمده ترین مشکل برای مبتلایان باشد. هنگامی که کابوس سبب قطع شدن متوالی خواب گردد، مسلما تاثیر بیشتری بر عملکرد روزانه فرد خواهد گذاشت.گاهی فرد به دلیل ترس از دیدن مجدد کابوس از خوابیدن اجتناب میکند.این مسئله از آنجایی اهمیت زیادی دارد که بدانیم فقدان خواب کافی خودش یکی از عوامل رخ دادن کابوس است. در نتیجه در این مواقع یک سیکل وحشتناک از کابوس؛ اجتناب از خواب؛ کاهش خواب؛ افزایش استرس؛ کابوس بیشتر  تشکیل می‌شود. وقتی خواب از این طریق مورد تاثیر قرار گیرد، سایر علائم شامل اشکال در توجه و تمرکز، خواب آلودگی در طی روز، خُلق پایین، تحریک پذیری و اضطراب بروز می‌کنند.

 

درمان: درقدم اول درمان شامل یک سری توصیه‌ها از کارهایی که باید انجام شود و کارهایی که نباید انجام شود؛ می‌باشد.

در مواردی که فرد دچار استرس شده است، حمایت عاطفی و روانی از جانب دوستان و آشنایان ، امری کمک کننده است. به اشتراک گذاشتن احساسات با افراد خانواده، دوستان و یا درمانگر به فرد کمک میکند که با حادثه ای که سبب استرس شده، سازگاری بهتری انجام دهد‌. به علاوه در این موارد ممکن است سلامت فیزیکی فرد نیز نیاز به توجه داشته باشد. بنابراین ورزش منظم و رعایت بهداشت خواب بسیار مفید خواهد بود. فعالیت فیزیکی سبب میشود فرد سریع تر به خواب برود و از خواب عمیق تری برخوردار شود. از موارد کمک کننده دیگر انجام روش‌های ریلکسیشن (تن آرامی) است که به کاهش تنش عضلانی و کاهش اضطراب کمک میکند.

 

گاهی شروع یک داروی جدید ممکن است عامل ایجاد کابوس باشد. بنابراین در مواردیکه شروع این مشکل با مصرف هم زمان داروی جدیدی همراه شده، بهتر است با پزشک خود دراین مورد صحبت کنید.

 

موادی که باید مصرفشان محدود شود و یا از مصرف آنها خودداری شود شامل: آرامبخشها، الکل، کافئین و مواد محرک هستند. به خصوص زمان رفتن به بستر از مصرف این مواد باید خودداری گردد.

در چه مواردی بایستی به روانپزشک مراجعه کنیم؟

مواردی که شما بیش از یک شب در هفته کابوس می‌بینید.
مواردی که کابوس سبب می شود شما خواب شبانه خوبی نداشته باشید.
مواردی که کابوس هابرای دوره طولانی ادامه داشته باشند.

معاینه فیزیکی ممکن است شامل ارزیابی نورولوژیک و فیزیولوژیک؛ آزمایش خون؛ انجام نوار مغزی؛ تستهای کبدی و تیرویید باشد.
در صورت نرمال بودن موارد ذکر شده، انجام روش تشخیصی پلی سومنوگرافی ممکن است توصیه شود.

پلی سومنوگرافی یا تست خواب شبانه، آزمایشی است که برای مشخص کردن الگوی خواب و اختلالات آن به کار می‌رود. در این روش -در طی خواب شبانه -امواج مغزی، سطح اکسیژن خون، میزان طپش قلب، حرکات بدن، حرکات چشم، کمیت و کیفیت تنفس شخص مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و بر مبنای این ارزیابی الگوی خواب و اختلالات احتمالی خواب بررسی می‌شوند.

درمان اختلال کابوس شامل درمان غیر دارویی و درمان دارویی است.

درمان غیر دارویی بیشتر بر مبنای مداخلات رفتاری است. یکی از روشهای درمانی درمان تمرین تصاویر( imagery_ rehearsal therapy) است. در این روش از بیمار خواسته می‌شود کابوس را به خاطر بیاورد و آن رابا جزئیات بنویسد. سپس محتوای آن را به یک نتیجه مثبت تغییر بدهد. در مرحله بعدی این رویای جدیدی که بازنویسی کرده، در ذهن مجسم کند.
سایر مداخلاتی که در درمان  اختلال کابوس به کار می‌رود شامل هیپنوز، درمان تن آرامی، رواندرمانی شناختی رفتاری است‌.

درمان دارویی: اگرچه درمان دارویی معمولا توصیه نمیشود، اما در مواردی، مثل اختلال استرس پس از سانحه بسیار کمک کننده است. داروهایی که تاثیر مناسبی دارند شامل پرازوسین، آنتی سایکوتیک های آتیپیک، کلونیدین، سیپروهپتادین، گاباپنتین می باشند. اما نکته قابل توجه این است که درمان دارویی بایستی با توجه به علت زمینه ای کابوس و پروفایل عوارض آن داروی خاص و مسلما توسط روانپزشک تجویز شود.

نظرات کاربران
 
 
   
دکتر مهدی قاسمی

دکتر مهدی قاسمی

دکتر مهدی قاسمی روانپزشک و رواندرمانگر تحلیلی