آیا اختلال شخصیت وسواسی همان وسواس است؟ به عبارتی آیا فرد مبتلا به اختلال وسواسی_ جبری؛ شخصیت وسواسی دارد؟
خیر. در تقسیم بندی بیماریهای روانپزشکی؛ اختلال وسواسی_ جبری جزو گروه اختلالات اضطرابی بوده و اختلال شخصیت وسواسی جزو زیرگروه " اختلالات شخصیت" دسته بندی می شود. البته ممکن است فردی به هر دو این اختلال همزمان مبتلا باشد.
✳️اختلال شخصیت به چه معناست؟
اختلال شخصیت یک الگوی ثابت و بدون تغییر در تعامل و رفتارفرد با محیط و اطرافیان می باشد که در تمام عمر وجود دارد.این الگوی غیر قابل انطباق از -نوجوانی شروع شده و در طول زمان تغییر نمی کند و باعث ناراحتی فرد یا اطرافیان و مختل شدن کارکردهای فرد( در زمینه ارتباطی؛ شغلی و خانوادگی) می گردد.
✳️ویژگی های مشترک بین اختلال وسواسی_ جبری و اختلال شخصیت وسواسی:
کمالگرایی
اشتغال به جزئیات
غیر قابل انعطاف بودن
تمایل به کنترل گری
موارد مورد اختلاف این دو اختلال شامل:
بینش: فرد مبتلا به اختلال وسواسی- جبری نسبت به مشکل خود؛ عموما"، بینش دارد. یعنی می داند که وسواس دارد و میداند وسواسش سبب اختلال در عملکردش شده است. در حالیکه فرد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی این تصور را دارد که کار و اصول اخلاقی و روش زندگی اش ، تنها راه انجام کار می باشد.
اضطراب:در فرد مبتلا به وسواس؛ انجام اعمال وسواسی در نهایت موجب افزایش اضطراب فرد خواهد شد.(هر چند که در مرحله اولیه ؛ یک رفتار وسواسی؛ به جهت کاهش استرس درونی انجام می شود). ولی در اختلال شخصیت وسواسی؛ فرد با انجام برنامه های سخت و قوانین خود احساس آرامش بیشتری دارند.
احساس گناه: فرد مبتلا به وسواس در برابر درخواست خود از دیگران ممکن است احساس گناه کند؛ در حالیکه فرد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی در مورد درخواستش از دیگران این مشکل را ندارد چون فکر میکند این کار درست بوده و باید انجام شود.
ویژگی اصلی این اختلال؛ اشتغال ذهنی با موضوعاتی مثل نظم و ترتیب، کمال گرایی، کنترل مسائل و داشتن چارچوب غیرقابل تغییر است.
این اشتغال ذهنی به حدی زیاد است که فرد معمولا از اصل موضوع غافل می شود.
کمال گرایی بیش از حد؛ سبب می شود بسیاری از کارها نیمه تمام بمانند.
این افراد تعهد بیش از اندازه به محیط کار و ساعات کاری خود دارند و وقت کمی را به تفریح یا ارتباطات دوستانه اختصاص می دهند.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی وجدان بسیار سخت گیر و غیرقابل انعطافی دارند.
این افراد قادر به دور ریختن اشیا غیر مفید نمی باشند و معتقدند هر شئ ای ممکن است روزی به کار بیاید.
در کارهایی که به همکاری سایر افراد نیاز هست؛ تنها در صورتی قادر به همکاری هستند که آن فرد( افراد) دیگر کاملا مطابق نظر ایشان عمل کند.
بیشتر اوقات این افراد آدمهایی خسیس هستند.
غیر قابل انعطاف هستند؛ به این معنی که بر رای و نظر خود پافشاری می کنند.
در موارد مسائل و مشکلاتی که دارای قاعده خاص و تععین شده ای نباشد؛دچار مشکل در تصمیم گیری می شوند.
این افراد وقتی حس کنند که کنترلی بر شرایط ندارند، دچار ناکامی و خشم می شوند.
با توجه به خصوصیات ذکر شده بالا، می توان گفت: این افراد مهارتهای بین فردی چندانی ندارند.دوست دارند دیگران را تحت سلطه خود بگیرند.از اشتباه کردن می ترسند ،بنابراین وقتی می خواهند تصمیمی بگیرند زیاد به جزئیات فکر می کنند و نهایتا ممکن است نتوانند به تصمیم قاطعی برسند.
هر چیزی که روال ثابت زندگی این افراد را به هم بزند سبب اضطراب فراوان آنان خواهد شد.
این افراد اکثر اوقات وضع زناشویی پایداری دارند و در کار خود شایستگی نشان میدهند ؛ اما دوستان زیادی ندارند.
علل بروز اختلال شخصیت وسواسی عوامل ژنتیکی و محیطی می باشند.
محیطی که فرد در آن پرورش یافته و شیوه فرزند پروری اهمیت زیادی دارد. اگر آموزش آداب اولیه مثل آموزش توالت رفتن و انجام تکالیف با سخت گیری و ایرادگیری بیش از حد باشد ممکن است سبب شکل گیری چارچوب سخت و انعطاف ناپذیر در کودک گردد.
درمان: درمان غیر دارویی است.
رواندرمانی از نوع شناختی_رفتاری یا گروه درمانی کمک کننده است.
در رواندرمانی شناختی_ رفتاری شناخت فرد از خودش، محیط و اطرافیانش مورد بازنگری قرار گرفته و سپس مورد بازسازی قرار می گیرد.همزمان مداخلات رفتاری گام به گام صورت می گیرد. مثلا چارچوب هایی تعیین می شود که انعطاف بیشتری داشته باشد.
در گروه درمانی، علاوه بر موارد ذکر شده در درمان شناختی- رفتاری ؛ بازخورد اعضای گروه به یکدیگر نقش درمانی ایفا میکند.
توجه شود که این افراد در صورت مواجهه با اتفاق غیر منتظره بسیار آسیب پذیر می باشند. اختلالات افسردگی ،نیز در این افراد شایع است.
نکته مهم اینکه تشخیص اختلال به عهده روانپزشک می باشد و صِرف داشتن برخی از خصوصیات ذکر شده در یک فرد تائید کننده " اختلال" نمی باشد.