اختلال بیش فعالی _کمبود توجه
اختلال بیش فعالی_کمبود توجه یک نوع نقص تکامل سیستم اعصاب است که کودکان پیش دبستانی، کودکان، نوجوانان و بزرگسالان سراسر جهان را مبتلا کرده است. سه علامت اصلی آن شامل :
⛔️۱_ بیش فعالی (وول خوردن و تکان دادن بیش از حد دست و پا، بلند شدن بیش از حد از صندلی سر کلاس، دویدن و پریدن بیش از حد، پرحرفی)
⛔️۲_کمبود توجه (بی دقتی و اشتباهات زیاد، مشکل در تداوم توجه برای انجام تکالیف و بازی، مشکل در دنبال کردن و اتمام تکلیف، نامنظمی، گم کردن وسایل، فراموشکاری)
⛔️۳_تکانشگری ( عمل کردن قبل از فکر کردن مثلا در سنین کمتر قاپیدن و زدن و دویدن زیاد، در بچه‌های بزرگتر جسور بودن و خطر کردن و میان صحبت دیگران پریدن)
این اختلال ۸۰ درصد علت ارثی و ۲۰ درصد علت اکتسابی در نتیجه آسیب مغزی دارد. علل اکتسابی شامل :
💠 مصرف الکل و سیگار مادر در بارداری
💠 یرقان نوزادی
💠 تولد زود هنگام و وزن کم کودک
💠 آسیبهای ضربه شدید به سر در کودکی و زندگی در محیط‌های آشفته و محرومیتهای روانی _ اجتماعی
🔯 مشکلات تحصیلی مهمترین موضوع در این کودکان و خانواده هایشان است. کودکان بیش فعال از نظر هوشی فرقی با همسالان خود ندارند. دلیل اصلی افت تحصیلی اختلال توجه و تمرکز است.
🔴 ۱۵ تا ۱۹ درصد مبتلایان به اختلال بیش فعالی _کمبود توجه در سنین پایین شروع به مصرف سیگار، حشیش یا سایر مواد مخدر میکنند.
درمان به موقع این اختلال خطر مصرف سیگار و مواد را در آینده کاهش میدهد.
🔴 ۶۰ درصد کودکان مبتلا به این اختلال در بزرگسالی هم دچار تکانشگری و مشکلاتی در تصمیم گیری و تکمیل کارها، تصمیم گیری‌های ناگهانی، زود جوش آوردن، بی ثباتی خلق و عزت نفس پایین و عملکرد مختل شغلی و شغل عوض کردنهای متوالی هستند.
🔴 درمان دارویی جزء اصلی درمان اختلال بیش فعالی_کمبود توجه است . مهمترین داروی مورد استفاده ریتالین است که جزو محرکها است. دارو سبب کاهش بیش فعالی، حواسپرتی، تکانشگری، حسادتهای انفجاری و تحریک پذیری میشود.
با بهبود تمرکز کودک مطالب آموزشی را بهتر یاد میگیرد و اعتمادبه‌نفس بهتری پیدا میکند.
🔻شروع اثر داروی ریتالین نیم ساعت و طول مدت اثر ۴ ساعت است.
🔻شایعترین عوارض داروهای محرک مثل ریتالین شامل کاهش اشتها، سردرد، بی‌خوابی و دل درد است که عوارض موقتی هستند. در شروع درمان بیشتر و بتدریج کم میشوند.
🔻 مصرف داروی محرک در کودکان و نوجوانان مبتلا به بیش فعالی _کمبود توجه اعتیاد آور نیست.
🔻کودکان مبتلا به این مشکل که درمان نمیشوند هرگز توانایی لازم را در مدرسه پیدا نمیکنند و در معرض خطر بیشتری برای افسردگی، اختلالات رفتاری، مصرف مواد مخدر هستند. احتمال بروز مشکلات خانوادگی مثل بی‌ثباتی، طلاق، تغییر شغل، تصادفات رانندگی و اقدام به رفتارهای خلاف قانون در آنها بیشتر است.
🔴 اثربخشی نروفیدبک در درمان اختلال بیش فعالی _کمبود توجه به اثبات نرسیده است.
🔴 اصل کلی رفتار با کودک بیش فعال _ کم توجه :
۱- توقع تان را از کودک کم کنید و پیشرفتهای کودک را به حساب بیاورید.
۲- هر زمان روی یک مشکل رفتاری تمرکز کنید.
۳- با دید مثبت به فرزندتان نگاه کنید.
۴- برای ایجاد رفتار درست در کودک درخواست از کودک باید کوتاه، واضح، صریح، قابل فهم، بصورت جمله مثبت باشد. سوالی یا خواهشی نباشد. با تماس چشمی و با بردن نام کودک باشد.
۵- تشویق کنید.
۶- از رفتارهاییکه خطرناک نیستند چشم پوشی کنید. به هیچ وجه تنبیه بدنی و تحقیر کلامی نداشته باشید.
از آنجاییکه اختلال بیش فعالی زمینه ارثی قوی دارد، ممکن است خود والدین هم مبتلا باشند. بنابراین رعایت اصول کلی رفتار با کودک بیش فعال نیاز به توجه بیشتری توسط والدین دارد. نکات زیر را حتما انجام دهید.
۱- در مورد مشکلات کودک واقع بین باشید . توقع از کودک را کاهش دهید و پیشرفتهای کودک را در نظر بگیرید.
۲- هر زمان روی یک مشکل رفتاری تمرکز کنید.
۳- فرزند را با دید مثبت بنگرید .از رشد و موفقیت کودک غافل نشوید.
۴- همه اطرافیان کودک شامل والدین و پرستار و...باهم هماهنگ و قاطع باشند. قابل پیش بینی بودن والدین مهمترین کلید رفتار قاطعانه ست . یعنی کودک بداند هر رفتارش چه پیامدی دارد و اطرافیان واکنش متفاوت به رفتار کودک نداشته باشند.
5- درخواست از کودک باید کوتاه، صریح و قابل فهم باشد. سوالی یا خواهشی نباشد و همراه با تماس چشمی و بردن نام کودک باشد.
6- برای تنبیه کودک از عدم توجه و چشم پوشی استفاده کنید.
مثلا کودکی که هنگام تماشای تلویزیون توسط والدین، تلویزیون را خاموش میکند یا هنگام صحبت والدین بی دلیل والدین را صدا میزند. بهترین واکنش بی توجهی است. اگر کودک به خود یا اطرافیان صدمه میرند یا به حقوق اطرافیان تجاوز میکند باید والدین جلوی رفتار را بگیرند.
7- تنبیه بدنی ممنوع است. تنبیه بدنی هیچ جایگاهی در شیوه تربیتی ندارد. تنبیه بدنی اغلب راه تخلیه خشم والدین است و کودک به تدریج نسبت به آن مقاوم میشود.
8- از درگیری با یکدیگر در حضور کودک خودداری کنید. کودکان خود را در دعوای والدین مقصر میدانند و احساس گناه میکنند و غمگین و مضطرب میشوند . کودک بیش فعال هرچه مضطربتر باشد رفتارهای لجبازانه بیشتری از خود نشان میدهد.
گروه روانپزشکی دکتر مهدی قاسمی