این بیماری یک اختلال شایع و طول کشیده است که در تمام سنین می تواند دیده شود.
در این اختلال افکار و تصورات یا ایده های ناخواسته فرد را وادار به رفتارهای تکراری میکند. این افکار و رفتار تحت کنترل فرد نبوده و سبب اضطراب می شوند.شامل دو بخش می شود:
وسواس فکری: افکار ، تکانه ها یا تصاویر دائمی ای که سبب اضطراب و ناراحتی فرد می شود.
وسواس عملی: رفتارهای تکراری یا کنش های ذهنی که فرد حس میکند در پاسخ به یک فکر وسواسی باید انجام دهد.
این بیماری در مردان و زنان به یک نسبت دیده می شود؛ اما سن شروع در مردان پایین تر است.
آیا هر فکر یا رفتار تکراری؛ وسواس محسوب می شود؟
خیر. در صورتی می توان به افکار و رفتار تکراری؛ بیماری وسواسی-جبری اطلاق نمود که دارای خصوصیات زیر باشند:
فرد بر آنها کنترلی نداشته باشد.
حداقل یک ساعت در روز وقت فرد را بگیرد.
به طور واضح سبب اختلال در عملکرد شغلی ، تحصیلی یا روابط بین فردی وی شود.
آیا بیماری مختص بزرگسالان است؟
خیر؛ بیماری در هر سنی دیده میشود . کودکان و نوجوانها هم می توانند مبتلا شوند.
علت اختلال وسواسی -جبری چیست؟
علت آن ناشناخته می باشد ولی یک سری عوامل مستعد کننده( عوامل خطرساز) در بروز بیماری نقش دارند . ازجمله:
ژنتیک: تحقیقات ثابت کرده این اختلال در اقوام درجه اول فرد بیمار( والدین و خواهر و برادر) بیشتر دیده میشود.
محیط: ابتلا به عفونت استرپتوکوکی ، گاهی سبب بروز ناگهانی علائم وسواسی در کودکان میشود.
برخی تحقیقات نیز از وجود تروماهای فیزیکی یا جنسی در سابقه کودکی فرد مبتلا نام برده اند.
ساختار مغز: همانند سایر اختلالات روانپزشکی عدم تعادل نوروترانسمیترهای مغزی در این بیماری نیز اثبات شده است. در این اختلال میزان سروتونین مغز کاهش می یابد.
تاثیر اختلال وسواسی- جبری بر زندگی فرد شامل مواردی چون: اتلاف وقت، اختلال در تمرکز و حواس پرتی؛ تداخل در تحصیل و زندگی شغلی ، خستگی ذهن و کاهش کیفیت زندگی فرد بیمار می باشد.
درمان
در ابتدای بیماری که علائم خفیف می باشد؛ با شروع درمان می توان از شدید شدن علائم جلوگیری نمود.
درمان شامل درمان دارویی و رواندرمانی شناختی رفتاری می باشد.
درمان دارویی:
با توجه به تغییرات نوروترانسمیتر در ساختار مغز و کاهش سروتونین در این اختلال، از داروهای مهار کننده باز جذب سروتونین مثل فلوکستین ، سرترالین؛ سیتالوپرام و... در درمان سود برده می شود.
نکته مهم در درمان دارویی این است که درمان دارویی طولانی مدت می باشد. پاسخ درمانی، زمانی که علائم به میزان یک سوم کاهش یافته باشد؛ رخ داده است.
مهم است که بیمار جهت درمان مناسب در اتحاد درمانی با پزشک خود باقی بماند.
رواندرمانی:
موثرترین نوع رواندرمانی، نوع شناختی رفتاری به نام "رویارویی و جلوگیری از پاسخ" می باشد.
در این رواندرمانی فرد در یک بازه زمانی( که بتدریج طولانی و طولانی تر می شود) با شرایط استرس زایی که رفتار وسواسی ایجاد می کند؛ رویارو می شود و سپس در این شرایط بیمار تلاش میکند که در مقابل حسِ اجبار جهت انجام رفتار وسواسی، ایستادگی کند. زمان رویارویی و پیشگیری از پاسخ هربار حدود ۲۰تا ۹۰ دقیقه می باشد. در صورتیکه بیمار بتواند۹۰ دقیقه در برابر فکر وسواسی اش مقاومت کند؛ در واقع بر بخش اعظمی از بیماری فائق آمده است.
نکته مهم اینکه این اختلال با خوددرمانی از بین نمی رود.