دکتر مهدی قاسمی روانپزشک و روان درمانگر تهران

ویژگی‌های کودک لجباز‌ و نافرمان

💠خلق و خوی به شدت واکنشی و انعطاف‌ناپذیر است و نمی‌تواند با موقعیت‌های جدید سازگار شود.
💠اغلب از کوره در می رود.
💠اغلب زودرنج است به راحتی آزرده می شود.
💠غلب خشمگین و دلخور است.
💠اغلب باصاحبان قدرت، جر و بحث می کند.
💠اغلب از درخواست های صاحبان قدرت یا مقررات سرپیچی یا امتناع می کند.
💠اغلب به طور عمدی دیگران را آزرده می‌کند.
💠اغلب دیگران را برای اشتباهات و یا بدرفتاری خودش سرزنش می‌کند.
💠اغلب کینه‌توز است.
💠عدم همکاری
💠عدم همدلی

یکی از سخت‌ترین مسائل والدین این است که فرزندشان حرف آنها را گوش ندهد.
کودک نافرمان‌ اساسا سعی می‌کند هر کاری که خودش دوست دارد، انجام دهد حتی اگر نادیده گرفتن نیازها و خواست های دیگران باشد. 

او ممکن است به حرف هیچ کس گوش ندهد، یا این که فقط از بعضی افراد خاص سرپیچی کند. کودک نافرمان اغلب اصرار دارد که دیگران کاری را که او دوست دارد، انجام دهند و آماده است که برای به کرسی‌نشاندن حرف خود، به شدت بحث و جدل راه بیندازد.
این کودکان اغلب مسئولیت اعمالشان را نمی‌پذیرند و دیگران را به دلیل اشتباهات خود، سرزنش می‌کنند. آنها به شدت حساس هستند و زمانی که نمی توانند چیزی را که می خواهند، به دست آورند، خیلی عصبانی و ناراحت می شوند.

چرا کودک نافرمان می‌شود؟

💠 خلق‌و‌خویی :
عوامل خلق و خویی مرتبط با مشکلاتی در زمینه تنظیم هیجانی (تحریک پذیرند، تحمل ضعيف ناکامی) پیش بینی‌کننده این اختلال هستند.

💠محیطی :
روش های فرزندپروری خشن، بی‌ثباتی، آسان‌گیر در خانواده های کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال لجبازی و نافرمانی رایج هستند، و این روش های فرزندپروری در تعدادی از نظریه های علیتی این اختلال، نقش مهمی را ایفا می کنند.

💠ژنتیکی‌ و‌ فیزیولوژیکی :
چند شاخص عصبی - زیستی (مثل ضربان قلب پایین تر ،نابهنجاری هایی در قشر پیش پیشانی و بادامه) با اختلال لجبازی و نافرمانی ارتباط داشته اند.

💠 تکنیک هایی که والدین میتوانند در برابر کودک نافرمان به کار بگیرند.

▫️ بپذیرید که کودک شما دلایل خوبی برای احساساتش دارد. خیلی کودکتان ارزش دهید. ارزش دادن به این معنی نیست که با احساسات یا آن را توجیه کنید. ارزش دادن به این معناست که شما درک کنید چرا کودک چنین احساسی دارد. بیشتر رفتارهای نافرمانی کودک ریشه در این احساس کودک دارد که فکر می کند والدینش او را نمی‌فهمند و به علاوه نمی خواهند او را درک کنند.
گاهی مثبت بودن خیلی سخت است چون کودک خیلی بد رفتار می‌کند زورگویانه و ناحق است.

▫️ به کارهای درست کودک اشاره کنید. 
تمام بچه‌ها به کلمات و اعمال مثبت واکنش نشان می‌دهند. به خاطر داشته باشید که بیان و تصدیق این که کدام کار کودک خوب می‌باشد خیلی مؤثرتر از این است که فقط به کودک گفته شود که بچه‌ی خوبی است. هر والد باید پنج برابر بیشتر از جملات منفی، جمه مثبت بگوید.

▫️ به کودک نشان دهید که او را می‌بینید.
کودکان نافرمان از نظر هیجانی انعطاف‌ناپذیر هستند. با این حال، عدم همکاری آنها اغلب به این خاطر است که آنها توجه مستمر والدین را می‌خواهند. یک والد که از راهبردها به صورت مناسب بهره می‌گیرد، سعی می کند که برای کودک توجه مستمر کافی فراهم کند تا کودک مجبور نباشد برای گرفتن توجه از والد، اقدام به بدرفتاری کند. اگر والد به طور منظم برای کودک توجه‌ مستمر فراهم کند، ممکن است نافرمانی کودک کاهش یابد.

▫️ مهارت‌های حل‌مسئله را به کودکتان یاد دهید. 
به دلیل شدت هیجانات یک کودک نافرمان، حل مسئله برای او کار دشواری است. زمان زیادی طول می کشد تا فرد یاد بگیرد که چگونه به طور مؤثر مشکلات را حل کند، اما اگر شما الگوی کودک باشید و برای حل کردن مسائل خانواده از این مهارت استفاده کنید، کودک به تدریج آن را یاد می‌گیرد.

▫️ کودک را تشویق به همکاری و مسئولیت پذیر بودن کنید. 
شما بیشتر روی رفتارهای بد کودکتان متمرکز می شوید ومی خواهید آنها را از بین ببرید. اما در برخورد با کودکان لجباز همکاری کردن و مسئولیت پذیری را تمرین کنید، سعی کنید وظایفی را بر عهده ی کودک بگذارید که هم به خانواده کمک کند و هم برای کودک جذاب باشد. در مورد کارهایی که باید انجام شود به کودکتان حق انتخاب بدهید و وقتی که یک کار دیگر برای کودک جذاب نبود، آن را تغییر دهید.
بعد از تعیین تکالیف، شما باید آنها را با کودک تمرین کنید تا هم نحوه انجام آنها را به کودک نشان دهید می‌تواند به طور مستقل این کارها را انجام دهد. اگر کودک نافرمان شما از انجام این طفره،شما در انجام کار همراهیش کنید و در نهایت بعد از انجام کار به او پاداش دهید.

▫️ متوقف کردن نافرمانی با استفاده از محروم‌سازی .
وقتی کودکان بدرفتاری می‌کنند والدین باید خط قرمز تعیین کنند. والدین باید بدانند که نافرمانی و بدرفتاری کودک را تا چه حد تحمل میکنند.وقتی خط‌ قرمز تعیین کردید باید آن را به کودک بگویید و برای کاهش نافرمانی کودک، برنامه ریزی کنید.محروم سازی، یک روش خوب برای انجام این کار است.

▫️ کودکان تکنیک های خودآرام‌سازی رابیاموزید تا کودک بتواند خود کنترلی بیشتری داشته باشد.

برگرفته از کتاب با کودک بدقلق و نا آرام چه کنیم؟

گروه روانپزشکی دکتر مهدی قاسمی