📎سخت‌جانی، توان تاب‌آوری در تب و طوفان زندگی
✔️شبهای هجر را گذراندیم و زنده‌ایم
ما را به “سخت‌جانی” خود این گمان نبود
شکیبی اصفهانی
🔺سخت‌جانی به عنوان پاسخی به رویداد استرس‌زا بر توان فرد در بازسازی و بهبودی و سپس تداوم مسیر بهبودی و استفاده از تجربه پشت سر گذاشته برای رسیدن به رشد شخصیتی و ارتقای عملکردی اشاره می‌کند.
🔺برخلاف دیدگاه مبتنی بر بیماری و اختلال که بر پزشکی در قرن گذشته حاکم بوده است، مدل مبتنی بر سخت‌جانی چنین می‌گوید که واکنش سالم نسبت به عوامل خطر امری معمول و نه استثنایی برای فرد و جامعه است و اکثر افراد به دنبال یک رویداد استرس‌زای شدید قادر به بازسازی و جمع و جور کردن خود می‌شوند. تحت شرایط استرس زا است که توان فرد و جامعه به چالش کشیده می‌شود.
🔺سخت‌جانی از یک سو به صفاتی سرشتی در فرد اشاره می‌کند که توان تاب‌اوری او را بالا برده و از سوی دیگر فرایندی پویا است که به ظرفیتهایی که فرد در خود پرورده و منابع خارجی و اجتماعی که می‌تواند به آنها تکیه کند برمی‌گردد
🔺چرا برخی افراد در برابر تندباد حوادث و رویدادهای استرس‌زا دچار ناتوانی و پریشانی می‌شوند و بعضی دیگر نه؟
🔺سخت‌جانی به آن تفاوت‌های فردی یا تجارب زندگی اشاره می‌کند که به انسان‌ها برای ایستادگی در برابر شرایط دشوار یاری می‌رساند، توان آنها را برای مقاومت در برابر رخدادهای آینده بالا می‌برد، و از ابتلای به اختلالات روان پیشگیری می‌کند.
🔺گرمی محبت والدانه، محیطی توام با حرکت و حرارت و فضایی گشاده و غیرمحدودکننده در زمان کودکی به سخت‌جانی فرد در دوران بزرگسالی کمک می‌کند.
🔺برخی ویژگیهایی را که برای انسان‌های سخت‌جان برشمرده‌اند به قرار زیر است:
داشتن کانون کنترل درونی، بصیرت و بینش نسبت به اهداف و انگیزه‌ها، ضعف‌ها و قوتهای خود، هدفمندی و معطوف به آینده، رفتار مسئولانه و وجدان‌گرا، گرایش به درگیر شدن و یافتن معنی و‌هدف در فعالیتهای زندگی، استقبال از چالشها به عنوان فرصتی برای رشد، استفاده از ساز کارهای دفاعی بالغانه چون شوخ‌طبعی، متانت، کنجکاوی، توان درک دنیای درونی دیگران و همدلی، بروز هیجانات و اجتماعی بودن.
🔺در یک مطالعه بر روی کودکانی که دارای تاریخچه برخورد با بدرفتاری بوده‌اند مشاهده شد که ۳۰ درصد آنها در اوایل بزرگسالی می‌توانند به عنوان سخت‌جان طبقه‌بندی شوند (موفقیت در شش حوزه از هشت‌حوزه: فارغ التحصیلی، اختلالات روانپزشکی، مصرف مواد، دستگیر‌شدن، رفتار تهاجمی، استخدام، بی‌خانمانی و فعالیت اجتماعی). دخترها سخت‌جانی بیش‌تری نشان داده بودند.
🔺در زمانهای فشار شدید، انسان‌های سخت‌جان از هر فرصتی برای در پیش‌گرفتن کنش هدفمند به همراه دیگران استفاده می‌کنند در حالیکه ترس و وحشت بر انسان‌های عادی غلبه کرده و بی‌حرکتی بر آنها مستولی می‌شود، قابلیت حفظ پیوندهای اجتماعی و در پیش گرفتن روش‌های فعال سازگاری حتی در موقعیتهای دشوار این افراد را تا حدی نسبت به اختلالات مرتبط با آسیب محافظت می‌کند.
دكتر فيروزآبادي